Қазақстан ірі шетелдік компаниялармен екіжақты келісімдер жасасуда, өйткені жаңартылатын энергия көздері (ЖЭК) аукциондарында жеңіске жеткен барлық инвесторлар өз жобаларын іске асыруда деп үміттенбейді, деп хабарлады Энергетика министрлігінің Электр энергетикасын дамыту департаментінің директоры Айдос Дарибаев.
"Біз аукциондардың бес жылдық кестесін бір жерде 6,5 ГВт қуатқа бекіттік. Бұл ретте тікелей жасалатын немесе аукциондық келісімшарттардың барлығы іске асырылмайтын тәуекелдер әрқашан бар екенін түсіну қажет. Біз құрылысты жоспарлай алмаймыз. Құрылыс ұзаққа созылатын тәуекелдер бар. Аукциондық сауда-саттық өткізілмеуі мүмкін, басқа да геосаяси, қаржылық заттар және сол сияқтылар болуы мүмкін", – деді ол QazaqGreenFest 2023 баспасөз мәслихатында.
Оның айтуынша, егер Қазақстан ЖЭК үлесінің өсуі бойынша өзіне алған міндеттемелерін орындамаса, онда беделді тәуекелдерге ұшырайды.
"Біздің міндеттеріміз қандай: 2030 жылға қарай бізде 15% генерация үлесі болуы керек. Егер біз 2035 жылғы энергия теңгеріміне назар аударатын болсақ, онда жаңа ЖЭК қуатын іске қосу гидроэлектростанцияларды ескере отырып, 7 ГВт деңгейінде болуы тиіс. Қазақстан аумағындағы инвестициялардың және жалпы құрылыстың қандай массиві екенін елестетіп көріңізші", - деді департамент басшысы елімізде 2,5 ГВт-қа 132 ЖЭК нысаны жұмыс істеп тұрғанын еске салып.
Өз кезегінде QazaqGreen қауымдастығының директорлар кеңесінің төрағасы Нұрлан Қапенов нарық қатысушылары үкімет ЖЭК-тің ірі жобалары бойынша тікелей екіжақты келісімдер жасасудан аулақ болу керек деп ұсынатынын атап өтті, өйткені мұндай тәжірибе бәсекелестікті шектейді және аукцион шарттарында Қазақстанға келетін инвесторлардың құқықтарына қысым жасайды.
"Қазақстанда ең төменгі тарифтерді беретін тамаша аукцион жүйесі бар, мұнда 25 жылға келісімшартқа қол қойылады. Заңға сәйкес бізде жасыл электр энергиясын сатып алу туралы келісімшарт жасасуға болады... үкіметаралық келісімдер нарықтың беделін түсіреді, бизнес-қоғамдастық кемсітушілікке ұшырайды. Қалғандарының бәрі аукциондарда әділ күресуде, мұнда тікелей қол қойылады. Біріншіден, онда - 20 жыл, мұнда-25 жыл. Екіншіден, барлығы үшін жалпы негізде теңгедегі тариф, ал мұнда тариф қатты валютада", - деді ол.
Ол Қазақстан Үкіметі одан әрі үкіметаралық келісімдер жасасқанын және жасасуға ниетті екенін еске салды.
"Франциямен 1 ГВт желді "Самұрық-Қазына" және "ҚазМұнайГазбен" бірлесіп Total Open жүзеге асырады, яғни бұл өте үлкен көлем. Қазақстандағы станцияның орташа қуаты-50 МВт, бұл 20 электр станциясы сияқты. Сондай-ақ, Сауд Арабиясының Aqua Power компаниясымен 1 ГВт келісімге қол қойылды, Масдар компаниясымен (БАӘ) келісімге қол қойылды және қазір "Курсивтің" өкілі айтқандай, президент Өткен аптада Қытайға да барды, сонымен қатар 1 ГВт келісімге қол жеткізілді. Қазірдің өзінде локализация туралы ескерту бар", - деді Қапенов.
Оның пікірінше, қатты валютадағы тарифтермен ірі ЖЭК бойынша келісімшарттар жасасу тәжірибесі тәуекелдерді көтереді.
"Менің ойымша, бұл Қазақстан халқының иығына қандай да бір жәрмеңке, өйткені 25 жыл ішінде біз жай ғана келісімшартқа қол қойған және оның орнына бірдеңе жасаған компанияға АҚШ долларымен немесе еуромен төлеуге міндетті боламыз. Бұл тариф халық пен бизнеске тиесілі", - деді ол.
Сондықтан Капенов үкімет бәсекелестік арқылы нарықтық тарифтерге қол жеткізу үшін ірі жобалар бойынша екі сатылы тендерлер өткізуі керек деп санайды. Атап айтқанда, ЖЭК ірі инвесторларының біліктілігі Өзбекстанда жүргізіледі.
Бұған дейін "Самұрық-Қазына" компаниясы Қытайдың Мемлекеттік энергетикалық инвестициялық корпорациясы (State Power Investment Corporation) Қазақстанда жел станцияларына арналған жиынтықтауыштар шығаратын бірнеше зауыт салуды жоспарлап отырғанын хабарлаған болатын.
Жамбыл облысында қытайлық SANY Renewable Energy бар жел электр станцияларының жаңа паркі құрылады. Оның қуаты 1 ГВт болады. Бұл Қазақстанда жаңартылатын генерацияның жиынтық қуатын 40% - ға арттырады. Жел паркінің жанында ауа-райы өзгерген кезде жел генерациясының ауытқуын тегістеуге мүмкіндік беретін энергия сақтау құрылғысы салынады. Сонымен қатар, state power Investment Corporation республикада бірнеше заманауи мұнара, гондола және жел турбинасы қалақтарын шығаратын зауыттар салуға ниетті.
Сондай-ақ, Президент Қасым-Жомарт Тоқаевпен кездесу барысында State Power Investment Corporation басқарма төрағасы Цянь Чжимин Қазақстанның оңтүстігінде қуаты 200 Гкал/сағ дейінгі жылу станциясын салу жоспары туралы айтты.
Салыстыру үшін, Көкшетауда жоспарланған ЖЭО үшін әзірленген техникалық-экономикалық негіздеме бойынша станцияның қуаты 240 МВт электр және 520 Гкал / сағ жылу энергиясын құрайды. Көкшетау-Қазақстандағы ЖЭО жоқ жалғыз облыстық орталық, ал тұтынушылар электр су жылытқыштарын пайдаланады (оны "Аристон қаласы "деп атайды). Осылайша, біз қытайлық компанияның Қазақстанның оңтүстігінде шағын ЖЭО салу жоспарлары туралы айтып отырмыз.
Сонымен қатар, state power Investment Corporation компаниясының үлкен технологиялық және ғылыми-зерттеу тәжірибесін ескере отырып, "жасыл" сутегі өндірісі саласындағы ынтымақтастық перспективалары қарастырылды.
Сәуір айында шыққан ақпарат  бойынша Энергетика министрлігі, "ҚазМұнайГаз" және француз TotalEren компаниясы Жамбыл облысының Мирный кентінде қуаттылығы 1 ГВт және құны  $1,9 млрд құрылысқа жоспарланған  электр энергиясын сақтау жүйесі бар жел паркінің  сатып алатын тарифтер бойынша келісті.  Электр станциясын 2026-2027 жылдары Жамбыл облысында іске қосу жоспарлануда.
Мемхолдингте Қазақстанда алғаш рет ЖЭК станциясы электр энергиясын жинақтау жүйесімен толықтырылатынын, бұл жаңартылатын генерацияның табиғи тербелістерін тегістеуге мүмкіндік беретінін атап өтті. "Самұрық-Қазына "жобадағы үлестер" Самұрық-Қазына "(20%)," ҚазМұнайГаз " (20%) және Total Open (60%) болып бөлінетінін хабарлады.
Екі жоба бойынша келісімдер – Қытай және француз – Мемлекет басшысының тікелей сапарлары барысында, инвесторлар Энергетика министрлігінің аукциондарының бірінде ЖЭК объектісін салу құқығын жеңіп, электр энергиясына ең төменгі бағаны ұсынуы керек болатын қолданыстағы схеманы айналып өту үшін жасалды. Бұл ретте ЖЭК нарығының басқа қатысушылары мұндай тәжірибеге наразылықтарын білдірді.
 
https://kz.kursiv.media/2023-05-25/zhnb-windpowerkzplans/